Από τον Νίκο Κουρή
Κάποιοι στοχαστές και διανοούμενοι σοφότεροι εμού, μίλησαν για το φαινόμενο της χειραγώγησης από τα ΜΜΕ τουλάχιστον μισό αιώνα πριν. Στην Ελλάδα μάλλον αργήσαμε να το αντιληφθούμε, αλλά όλο και πιο συχνά το συζητάμε μεταξύ μας και ακόμη περισσότερο διαβάζουμε σχετικά άρθρα από επιστήμονες και ειδικούς που ασχολούνται με το φαινόμενο.
Τυχαίο; Μάλλον όχι, αφού σαν να υπάρχει μια συντεταγμένη κοινή γραμμή ακόμη και για θέματα πέρα από τον κλειστό πυρήνα της πολιτικής με ότι σημαίνει αυτό, η μονογλωσσία να είναι το κυρίαρχο. Και δυστυχώς δεν συμβαίνει μόνο στα κατ΄ ευφημισμό δελτία ειδήσεων αλλά και σε εκπομπές όπως τα πρωινάδικα όπου απλοί παρουσιαστές και παρουσιάστριες αγνώστου γνωσιακού επιπέδου για πολλά θέματα, κοινωνικά ευαίσθητα, πολιτιστικά, νομικά, επιστημονικά κ.α. γίνονται ερμηνευτές και εισαγγελείς των διαφόρων γεγονότων και εγκλημάτων που μαστίζουν την Ελλάδα του 2022.
Προφανώς δεν είναι ζήτημα αισθητικής. Ότι έχει να κάνει με την εικόνα προβολής του καθενός είναι αναφαίρετο δικαίωμα του. Η εικόνα του πως ‘’πουλάει’’ τον εαυτό του είναι απόλυτα σεβαστή, ακόμα κι αν ‘’θυσιάζεται’’ στον βωμό της τηλεθέασης. Η αυτοδιάθεση και ο αυτοπροσδιορισμός είναι πλέον αυτονόητες έννοιες σε μια κοινωνία που θέλει να λέγεται προηγμένη και σύγχρονη υπό την θετική έννοια των όρων. Αν θέλουμε να λογιζόμαστε ως τέτοια χώρα και κοινωνία.
Είναι γεγονός πως μας κατακλύζουν καθημερινά, νέα, με τα αποτρόπαια εγκλήματα που διαπράττονται. Πολλοί αναρωτιόμαστε τι άλλο μένει να μάθουμε; Τι άλλο θα ακούσουμε ; Μιλούσα στο τηλέφωνο πριν μια βδομάδα με φίλο μου που διατηρεί ένα μικρό εμπορικό σε κεντρική περιοχή της Αθήνας. Η κουβέντα ήρθε και για τα όσα συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες από το τραγικό γεγονός στον Κολωνό, αλλά μέχρι και τώρα. «Σήμερα νομίζεις ότι γίνεται χαμός με ανήλικα παιδιά;» Τι θες να πεις του λέω, σχεδόν εμβρόντητος ζώντας σε μια επαρχιακή πόλη τα τελευταία 12 χρόνια. «Έφυγες και γλύτωσες αδελφέ, έχουνε δει τα μάτια μου εμένα. Άστα, Σόδομα και Γόμορα».
Πάμε ξανά στον λαμπερό και θαυμαστό κόσμο της εγχώριας tv. Τι βλέπουμε; Απίστευτη αναπαραγωγή λεπτομερειών (αληθινών και fake news) από τους κομψούς κυρίους και τις υπερλουσάτες κυρίες των δελτίων ειδήσεων, αλλά και εκπομπών της πρωινής και όχι μόνο ζώνης. Τα παιδιά -για τα οποία όλοι κόπτονται – σχεδόν μόνιμα στη μέση της αρένας και το φιλοθεάμον κοινό, εμείς, να παρακολουθούμε. Άφωνοι , αηδιασμένοι, γεμάτοι απορίες, εκφράζουμε ποικιλοτρόπως τον αποτροπιασμό μας και ‘’πέφτουμε από τα σύννεφα’’. Σχεδόν ‘’παράλυτοι’’ αδυνατούμε να πατήσουμε delete σε όλη αυτή τη θηριωδία εκ μέρους των ΜΜΕ.
Όλοι κάνουν focus στα παιδιά, δήθεν με ενδιαφέρον. Με έναν τρόπο βάρβαρο και ανοίκειο, σχολιάζουν τα πάντα σε δημόσια θέα, σαν να πρόκειται για μια απλή καθημερινή συνήθεια. Ουσιαστικά όμως δεν προσφέρουν κάτι. Διότι προφανώς όταν κλείσουν οι κάμερες, θα πάνε με την παρέα τους να συζητήσουν για το look, τα υπόλοιπα κουτσομπολιά, προφανώς για τα νούμερα τηλεθέασης κι αν μπήκε ο μισθός τους στον λογαριασμό τους. Δικαίωμα τους, δεν το αναφέρω επικριτικά. Σχεδόν κανένας όμως (η συντριπτική πλειοψηφία) δεν ψάχνει στοιχειωδώς τα μεγάλα και ουσιαστικά προβλήματα πολλών πληγωμένων – κυρίως – παιδιών, που η ζωή τους φέρθηκε άδικα με το καλημέρα. Δεν είδαμε έρευνες π.χ. για τις ευθύνες της πολιτείας διαχρονικά. Είχαμε πιο σοβαρά ‘’θέματα΄΄ να μας απασχολούν. Δεν είδαμε ρεπορτάζ (ελάχιστα για να μην αδικούμε κάποιους) για την πρόληψη παραβατικών πράξεων. Δεν αφιερώσαμε αρκετό χρόνο σε εξειδικευμένους επιστήμονες που ασχολούνται με δύσκολα περιστατικά. Πουλάει πιο πολύ και πιο εύκολα μια αστραφτερή παρουσία, που λάμπει κάτω από το φως των προβολέων. Δεν είδαμε ενδελεχείς έρευνες για τις ελλείψεις π.χ. στην εκπαιδευτική κοινότητα όλων των βαθμίδων.
Τι κάνουν τα μέσα; Τη δουλειά τους θα πει κάποιος. Σωστά, διότι δεν είναι ούτε Ανοιχτά Πανεπιστήμια, ούτε Ευαγή Ιδρύματα. Υπάρχουν βέβαια και λίγοι που βλέπουν ‘’πίσω από την κουρτίνα’’. Και τι βλέπουν; Απλά να μας αποπροσανατολίζουν ή να μας κατευθύνουν εκεί που θέλουν. Να μεγεθύνουν ή να σμικρύνουν σε χρόνο dt, ότι κάνει νούμερα τηλεθέασης. Προσπαθούν να περάσουν την εικόνα – virtual reality – μιας άλλης κανονικότητας, που αλίμονο μας αν ήταν η πλειονότητα.
Eυτυχώς υπάρχουν πολλά και καλά νέα, αλλά όπως λένε στη μιντιακή γλώσσα δεν πουλάνε. Υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι και σημαντικοί άνθρωποι (συμπολίτες μας), επιστήμονες, επαγγελματίες, αθλητές, καλλιτέχνες που διαπρέπουν. Παράγουν και δημιουργούν ο καθένας στον τομέα του, αλλά ο χρόνος προβολής τους στα μεγάλα ΜΜΕ, αν είναι 20ο θέμα στις ειδήσεις, θα ‘’παίξει’’ μόλις μερικά δευτερόλεπτα.
Κι όμως η κοινωνία μας το αντέχει και δίνει νούμερα τηλεθέασης σε εκείνους που συνάμα τους κατηγορεί ως ‘’παπαγαλάκια’’ και φερέφωνα. Πρόσφατα είδαμε νούμερα τηλεθέασης που κυρίως για τα δελτία ειδήσεων των μεγάλων καναλιών είναι αποκαρδιωτικά. Ευτυχώς -κι αυτό μόνο θετική αποτίμηση έχει – μεγάλο κομμάτι του τηλεοπτικού κοινού, όλο και πιο πολύ γυρίζει την πλάτη στις απαστράπουσες καλοπληρωμένες τηλεπερσόνες κάθε είδους.
Ευτυχώς για τις πιο νέες γενιές κυρίως, το διαδίκτυο με τη σωστή του χρήση δίνει τη δυνατότητα μιας πιο σφαιρικής ενημέρωσης, αν κανείς επιθυμεί να διασταυρώνει τα γεγονότα (πρώτιστο καθήκον υποτίθεται, των δημοσιογράφων και δημοσιολογούντων).
Είναι γεγονός ότι η σήψη που ζούμε είναι πρωτόγνωρη, αν και πολλοί ισχυρίζονται ότι τώρα μαθαίνουμε διάφορα εγκλήματα κ.ο.κ. γιατί ο κόσμος μιλάει πιο εύκολα. Παρ’ όλα αυτά τόσο οι εμβρόντητοι μεσήλικες που σοκάρονται όσο και οι νεότεροι, αναρωτιούνται σε τι κόσμο θα μεγαλώσουν. Κι όμως υπάρχουν δίπλα μας πολλοί μαχητές της ζωής σε όλα τα επίπεδα. Άνθρωποι του μόχθου, του μεροκάματου, των γραμμάτων, των τεχνών, του αθλητισμού, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Αυτοί οι συμπολίτες μας θέλω να πιστεύω ότι είναι το ισχυρό αντίβαρο σε όσα αποτρόπαια συμβαίνουν. Υπάρχουν οι άνθρωποι που αξίζουν, η κοινωνία που μας αξίζει, η τηλεόραση που μας αξίζει κλπ. Υπάρχουν κι αυτοί που στιγματίζουν αρνητικά τη ζωή μας. Θέλω να πιστεύω και εύχομαι να είναι λίγοι, να γίνουν λιγότεροι και να απομονωθούν εν τέλει. Και βεβαίως κάθε παραβατική συμπεριφορά να ελέγχεται σε βάθος και ο κάθε υπεύθυνος να οδηγείται στη δικαιοσύνη.
Θα επαναλάβω ακόμη μια φορά ότι τα κανάλια ασχολούνται με ένα θέμα όσο ‘’πουλάει’’. Μετά το ξεχνάνε. Ούτε θα ανοίξω ξανά την κουβέντα για το πώς φρόντιζε και φροντίζει η πολιτεία (ανέκαθεν), ώστε να υπάρχουν οι υγιείς και κατάλληλες συνθήκες για πρόοδο, ευημερία, αξιοκρατία και ισονομία. Όλων.
Δεν θα αναλύσω εδώ τους στοιχειώδεις κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας ούτε τον έλεγχο εκ μέρους των αρμοδίων οργάνων, που οφείλουν να κάνουν για το τι συμβαίνει σε όλα ανεξαιρέτως τα ΜΜΕ.
Απεχθάνομαι επίσης το τσουβάλιασμα του τύπου ‘’όλοι ίδιοι είναι’’.
Γιατί εκεί ουσιαστικά κρύβεται ή χάνεται το πρόβλημα.
Είμαστε ίσοι άλλα όχι ίδιοι.
Σίγουρα δεν είναι εύκολο να βρει κανείς την άκρη και την πάσα αλήθεια μέσα σε έναν ορυμαγδό υπερπληροφόρησης. Θέλει προσπάθεια, αλλά αξίζει τον κόπο να γίνεται.
Είναι θέμα επιλογής.
Να κάνει κάποιος τις δικές του επιλογές.
Να μην γίνεται έρμαιο κανενός δημοσιολογούντα.
Να μην αφήνει εύκολα και ανέξοδα κάποιους, να επιβάλουν τη γνώμη τους επειδή κρατάνε ένα μικρόφωνο, βγαίνουν στην τηλεόραση ή γράφουν σε κάποια εφημερίδα ή site.
Να ψάχνει και να ερευνά. Να βλέπει και πίσω από τον γυαλιστερό κόσμο της tv.
Να ζει εν τέλει στην κανονική ζωή. Όχι μέσα από ένα γυαλί.
Εκτός αν αντέχει κι άλλη πλύση εγκεφάλου.