Γνωριστήκαμε πριν 25 χρόνια σε μια παρέα με άλλα ενδιαφέροντα τότε. Η εξέλιξη όμως του Κώστα Σγάντζου σε χώρους της φυσικής επιστήμης που μοιάζουν ακόμα και σήμερα μακρινοί , είναι απίστευτη. Μας δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσουμε για το αύριο πού ίσως είναι εδώ. Ας δούμε τι μας είπε σε μια αποκαλυπτική εξομολόγηση:
Ας γνωρίσουμε καλύτερα τον χώρο και τον ‘’κόσμο’’ που κινείσαι. Πέρα από τις σπουδές σου, που σε βρίσκουμε σήμερα; Διαβάζω εντυπωσιακά άρθρα σου και μελέτες. Είναι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο;
Που είχαμε μείνει; Στα ραδιόφωνα. Ωραία χρόνια! Ας ξεκινήσουμε από εκεί. Μετά το 2002 αποφάσισα πως αυτά που ήξερα ήταν λίγα για να μπορέσω να εξηγήσω τον κόσμο και ξανακάθισα στα θρανία. Τελείωσα τη σχολή Φυσικών Επιστημών του ΕΑΠ στην Πάτρα και κατόπιν έκανα το μεταπτυχιακό μου στην Υπολογιστική Βιολογία και Βιοπληροφορική στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Σήμερα εργάζομαι ως Φυσικός Περιβάλλοντος στην ΔΕΗ. Πέραν αυτού είμαι συνεργαζόμενος ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Sharjah στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σε θέματα Τεχνητής Νοημοσύνης και τεχνολογίας διαμοιραζόμενου καταλόγου – μια θέση που μου προτάθηκε μετά από την γνωριμία μου με έναν από τους υπεύθυνους του Ινστιτούτου RISE (ResearchInstituteofScience&Engineering) το καλοκαίρι του 2021 σε ένα διεθνές συνέδριο στη Ζυρίχη – λίγο πριν από εμάς μίλησαν ο Nassim Nicholas Taleb με τον Nouriel Roubini! Επίσης από το 2020 είμαι μέλος της «επιτροπής ειδικών» της Ευρωπαϊκής ομάδας PREFET Europe για την έρευνα νέων τεχνολογιών με ισχυρή επίδραση στην κοινωνία.
Οι επιστημονικές μου δημοσιεύσεις έχουν να κάνουν με την Γενική Μορφή της Τεχνητής Νοημοσύνης – Artificial General Intelligence (AGI), δηλαδή μια ΤΝ με την δυνατότητα να προσομοιάζει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, με άλλα λόγια να μπορεί να απαντά σε σύνθετα ερωτήματα και να μην είναι εξειδικευμένη μόνο σε ένα θέμα (NarrowAI). Η ιδέα είναι αφότου κατασκευαστεί, να βρίσκεται σε ένα περιβάλλον που να μπορεί να είναι προσβάσιμη από όλους, αλλά και ελεγχόμενη έτσι ώστε οποιοσδήποτε να μπορεί να ελέγξει τη χρήση της μια και αναμένεται να είναι αρκετά ισχυρή. Η τεχνολογία του διαμοιραζόμενου καταλόγου λύνει αυτό το πρόβλημα.
Οι ιδέες που έχω αναπτύξει από το 2017 έχουν τύχει μεγάλης αποδοχής από την επιστημονική κοινότητα και φέτος συμπληρώνω παρουσία ως ομιλητής σε 10 διεθνή συνέδρια σχεδόν σε όλο τον κόσμο, ακαδημαϊκά, κρατικά αλλά και εμπορικής φύσεως με το 10ο να γίνεται σε ένα εμβληματικό χώρο, στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο σε ένα διεθνές συνέδριο για την ΤΝ και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT) που διοργανώνει το IEEE (Institute of Electricaland Electronics Engineers). Εκεί θα παρουσιάσουμε την τελευταία μας επιστημονική εργασία με άλλους δύο συνεργάτες μου, τον Οικονομικό Κρυπτογράφο και εφευρέτη του Triple Entry Accounting, IanGrigg και του συνεργάτη μου από το Πανεπιστήμιο της Sharjah, Δρ. Mohamed Al Hemairy.
Στην ερώτηση, αν αυτά που γράφω και παρουσιάζω είναι αμιγώς θεωρητικά, ευτυχώς όχι. Είχα πάντα την άποψη πως η γνώση πρέπει να είναι χρηστική, αλλιώς είναι άχρηστη. Τι να την κάνει κανείς την θεωρία χωρίς την πράξη;
_ Θα συνεχίσω με μια αφελή ίσως ερώτηση. Υπάρχει σήμερα ‘’κοινό’’ για όλα αυτά με τα οποία πραγματεύεσαι;
Δίχως αμφιβολία! Διεθνώς από το 2017 και μετά η ΤΝ βρίσκεται σε μεγάλη άνοδο και ερευνητικά, από πλευράς δημοσιεύσεων αλλά και στην καθημερινότητά μας. Παρακάτω δείχνω ένα διάγραμμα με τις δημοσιεύσεις για την ΤΝ και την Μηχανική Μάθηση τα τελευταία χρόνια στο επιστημονικό αποθετήριο arXiv (πηγή: Krennetal. 2022)
Ενδεικτικά αναφέρω την πρόοδο στην αυτόνομη οδήγηση, την ανάλυση τριτοταγών και τεταρτοταγών μορφών πρωτεϊνών μέσω της ΤΝ, την ανάλυση βιοϊατρικών εικόνων για διάγνωση παθολογικών καταστάσεων, τον σχεδιασμό φαρμάκων βάσει του DNA των ασθενών για την αντιμετώπιση ασθενειών όπως η αιμορροφιλία Α μέσω της σύνθεσης του παράγοντα VIII κα.
Από την άλλη, έχουμε αυτόνομα drones που μπορούν να σκοτώνουν αναγνωρίζοντας το πρόσωπο του στόχου τους, αναζήτηση με θερμικές υπογραφές και άλλα πολλά. Και εδώ μιλάμε για «narrowAI» δηλαδή τις «απλές» μορφές ΤΝ. Σε πιο σύνθετες μορφές σαν αυτή που προβλέπουμε πως θα κατασκευαστεί, έχουμε πιο σοβαρά προβλήματα όπως το “AlignmentProblem” αν δηλαδή η ΤΝ θα έχει τα ίδια συμφέροντα με τους ανθρώπους. Τι γίνεται αν δεν έχει;
Κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Η λύση του προβλήματος του «κακού σεναρίου» είναι ένας τρόπος όλες αυτές οι μορφές ΤΝ να μπορούν να ελεγχθούν και να λειτουργούν με ασφάλεια για οποιονδήποτε βρίσκεται στον πλανήτη. Θεωρώ λοιπόν πως δεν αφορά λίγους αυτό το πρόβλημα αλλά όλο τον κόσμο.
Τεχνητή νοημοσύνη, λοιπόν. Όλο και πιο πολύ μπαίνει στο λεξιλόγιο μας, χωρίς να καταλαβαίνουμε αρκετά περί τίνος πρόκειται. Θέλεις να μας εξηγήσεις;
Πολλά έχουν γραφτεί αλλά νομίζω πως ο σωστός τρόπος να εκφράσουμε την ΤΝ είναι να αφήσουμε εντελώς έξω την λέξη «Νοημοσύνη». Το AI (Artificial Intelligence) θα το μετάφραζα πιο σωστά σαν «Analysis [of] Information». Η διαδικασία που ακολουθείται είναι ο σχεδιασμός ενός Νευρωνικού Δικτύου (έχουμε πάνω από 50.000 διαφορετικούς τύπους) που επάνω του εφαρμόζεται μηχανική μάθηση πάνω σε ένα συγκεκριμένο σετ δεδομένων.
Ένα απλό παράδειγμα είναι η μηχανική μάθηση από ένα σετ από φωτογραφίες με γάτες. Όταν το Νευρωνικό μας Δίκτυο έχει τελειώσει με την τροφοδοσία όλων αυτών των εικόνων, όταν του παρουσιαστεί μια τυχαία εικόνα έχει την δυνατότητα να αναγνωρίσει αν απεικονίζεται μέσα σε αυτή μια γάτα ή όχι. Πρακτικά λοιπόν μιλάμε για την «συμπίεση» δεδομένων και την δυνατότητα να ανασύρουμε από αυτή χρήσιμα συμπεράσματα. Θα έλεγα πως είναι μια μορφή Στατιστικής αλλά «Statisticsonsteroids».
Ας μείνουμε στο πρακτικό επίπεδο. Υπάρχουν ήδη εφαρμογές που δεν τις γνωρίζουμε, είμαστε μπροστά σε κάτι που θα αλλάξει τον τρόπο ζωής μας;
Υπάρχουν σίγουρα εφαρμογές ΤΝ που δεν γνωρίζουμε αλλά αυτές που γνωρίζουμε είναι ήδη ικανές να ανατρέψουν το status quo της κοινωνίας μας αλλά και του πολιτισμού μας. Η επανάσταση θα έρθει πιθανότατα από την εξέλιξη των LLMs (Large Language Models) που πρακτικά είναι νευρωνικά δίκτυα 120 δις. «νευρώνων» ή παραμέτρων, που έχουν εκπαιδευτεί σε συγκεκριμένα πεδία της ανθρώπινης επιστημονικής γνώσης. Μαθηματικά, Βιολογία, Φυσική, κλπ. Άλλα μοντέλα που αξίζουν την προσοχή μας είναι το DallE, το StableDiffusionκαι το Midjourney. Είναι βασισμένα και αυτά πάνω σε LLMsκαι μπορούν και σχεδιάζουν εικόνες και βίντεο από μια πρόταση που θα τους δώσεις (https://creator.nightcafe.studio/)
Το πιο εντυπωσιακό από αυτά είναι το ChatGPT (https://chat.openai.com/chat), βασισμένο στο μοντέλο GPT3 της OpenAI. Μπορεί να απαντήσει σε καθημερινές ερωτήσεις αλλά και να σου λύσει επιστημονικά προβλήματα με σχετικά μεγάλη ακρίβεια. Μπορεί ακόμη και να σου γράψει και κώδικα! Το μοντέλο υπάρχει εδώ και περίπου 2 ημέρες και έχει περίπου 1εκ συνδρομητές. Έχει μικρές ατέλειες, αλλά είναι ακόμη η αρχή.
Φαντάσου τώρα, την εξέλιξη ενός τέτοιου μοντέλου που θα μπορούσες να το ρωτήσεις «ποια μετοχή θα κερδίσει αύριο στο χρηματιστήριο» και να πάρεις την σωστή απάντηση! Ή να του ζητήσεις να σου λύσει το πρόβλημα της πυρηνικής σύντηξης (και να το κάνει σωστά!). Φαντάσου το ίδιο με οποιοδήποτε ερώτημα, επιστημονικό, φιλοσοφικό, ιατρικό, ακόμη και πολιτικό. Μιλάμε για κάτι που κατέχει το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης!
Πως προέκυψε όλο αυτό το ψάξιμο με κάτι που για τα δεδομένα της Καλαμάτας και της Ελλάδας ίσως, μοιάζει πολύ προχωρημένο έως ‘’εξωγήινο’’;
Ήμουν εκ φύσεως «τεχνολογικά περίεργος». Έγραψα το πρώτο μου πρόγραμμα σε ηλικία 13 ετών σε ένα ZXSpectrum. Η άλλη μου αγάπη ήταν η Φυσική. Είχα κάνει μια παρουσίαση για την ανακάλυψη του νετρονίου από τον Chadwickστο σχολείο μου όταν ήμουν 15 ετών. Νομίζω πως ορισμένοι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι για κάποια πράγματα. Μου ήταν εξαιρετικά εύκολο να κάνω πράξεις σε δύσκολους πίνακες γραμμικής άλγεβρας χωρίς χαρτί, να φτιάξω νέους αλγόριθμους και από πολύ νωρίς ασχολήθηκα με την άλγεβρα Boole, τα TuringMachines, τις γλώσσες προγραμματισμού και τα κυτταρώδη αυτόματα που είναι πρακτικά μια ψηφιακή αναπαράσταση του ανθρώπινου κυττάρου.
Η εξέλιξη ήταν μάλλον φυσιολογική μετά από μια σειρά εξειδικεύσεων και εξαιρετικά λεπτομερούς μελέτης της βιβλιογραφίας και των τεχνολογιών που εμπλέκονται στις κατασκευές τέτοιων μοντέλων. Δεν ήταν κάτι εύκολο, αλλά ήταν τρομερά ενδιαφέρον αυτό το ταξίδι, το οποίο συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, στα 53 μου!
Η Καλαμάτα περικλείει όσα αγαπώ (εκτός από το γιό μου που σπουδάζει στην Πάτρα αυτή την εποχή). Είναι ο τόπος που μου δίνει έμπνευση. Μια βόλτα στην παραλία, στο λιμάνι, στο «χιλιόμετρο», μια συζήτηση με ένα συνεργάτη για κάποιο δύσκολο πρόβλημα που μας απασχολεί… και ξαφνικά, βρίσκουμε την πιο απλή λύση. Τους έχω φέρει όλους εδώ! Θα μπορούσα να είμαι από το 2018 στην Ιαπωνία, την Μάλτα, τα Εμιράτα, ή το Λονδίνο. Αρνήθηκα να φύγω και προς μεγάλη μου έκπληξη, έρχονται αυτοί..!
Θα ήθελα και μια ρεαλιστική τρόπον τινά απεικόνιση της πόλης μας. Γνωριστήκαμε πριν 25 χρόνια – τουρίστας τότε εγώ. Τι έγινε σημαντικό στην Καλαμάτα σε αυτές τις δυόμιση δεκαετίες;
Η πόλη -όπως και τα ραδιόφωνα και τα ΜΜΕ- είναι οι άνθρωποί της. Τι είναι μια κοινωνία χωρίς ανθρώπους; Το πιο σημαντικό στην Καλαμάτα είναι πως άλλαξε μια γενιά. Εμείς περάσαμε πλέον εκεί που ήταν κάποτε οι γονείς μας. Τα παιδιά μας είναι τώρα όσο όταν εμείς όταν γνωριστήκαμε!
Όταν αλλάζουν οι άνθρωποι αλλάζουν και οι νοοτροπίες. Η τεχνολογία πλέον έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητά μας. Όπως λέει και ο καλός μου φίλος Κώστας Καββαθάς, «είμαστε όλοι cyborgs» μόνο που δεν το έχουμε καταλάβει. Πιστεύω πως πολύς κόσμος έχει αντιληφθεί πως αυτό το «κινητό» δεν είναι μόνο για το TikTok και για το Instagram. Είναι η γνώση όλου του κόσμου στην παλάμη μας. Αυτό δεν θα αλλάξει μόνο την Καλαμάτα, θα αλλάξει όλο τον κόσμο.
Εκείνο το οποίο ονομάζουν κάποιοι σαν τον RayKurzweil “Singularity”, (τεχνολογική ιδιομορφία) νομίζω πως είναι κοντά. Η ΤΝ γενικής μορφής σίγουρα θα παίξει κομβικό ρόλο, αλλά επίσης κομβικό ρόλο θα παίξει το ποιος θα την ελέγξει. Μέσω της δουλειάς μου θέλω να διασφαλίσω, στο βαθμό που μπορώ, η πιο δυνατή μας εφεύρεση να είναι προσβάσιμη απ’ όλους. Μην ξεχνάμε πως το κόστος συντήρησης ενός τέτοιου συστήματος είναι τεράστιο και απαιτεί μεγάλα ποσά ενέργειας τα οποία πολλές φορές ξεπερνούν την κατανάλωση μιας μικρής χώρας.
Νομίζω πως η επόμενη μεγάλη αλλαγή που έρχεται θα είναι στην οικονομία. Αλλά αυτή είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση…
Ποιο είναι το στοίχημα – αν υπάρχει – και γενικά ποιο είναι το ‘’ταβάνι’’ πουθέλεις να φτάσεις;
Να αφήσω τον κόσμο λίγο καλύτερο από ότι τον βρήκα. Ελπίζω να το καταφέρω.
Εύχομαι να ευοδωθούν όλοι οι στόχοι που έχεις βάλει. Καλή επιτυχία.
Καλή επιτυχία σε ότι κάνεις και εσύ Νίκο. Καλοτάξιδο το νέο σου site allaboutnews.gr και σε ευχαριστώ για την τιμή που μου έκανες.
Δική μου η χαρά, γιατί μιλήσαμε για ένα αύριο που έχει έρθει, γιατί έμαθα νέα πράγματα και αν μη τι άλλο καλό είναι να έχουμε μια επαφή με αυτά που γίνονται. Καλή συνέχεια.